Napęd na cztery koła - rodzaje, działanie, zalety i wady

Samochód z napędem na cztery koła jest droższy od innych, ale też daje kierowcy większe możliwości. Kryteriom ekonomicznym warto tu przeciwstawić maksymalizację bezpieczeństwa oraz komfort jazdy w każdych warunkach. Z artykułu dowiesz się czym jest napęd na 4 koła i poznasz zasady jego działania. 

Czym jest napęd 4×4 i jak działa?

Napęd na cztery koła jest układem napędowym stosowanym w samochodach terenowych, SUV-ach, crossoverach oraz rodzinnych Vanach. Zdarzają się również niektóre egzemplarze sedanów lub kombi z napędem 4×4. Działa w ten sposób, że siła napędowa przenoszona jest na wszystkie cztery koła samochodu, z reguły w równych proporcjach na każde. Oznacza to, że napęd kierowany jest również do osi, która w normalnych warunkach nie pracuje.

Rodzaje napędów na cztery koła

Samochody wyposażone są w różne rodzaje napędów na cztery koła. Umożliwia to kierowcom wybór pojazdu zgodnie z własnymi potrzebami i preferencjami, ponieważ każdy z napędów najlepiej sprawdza się w odmiennych warunkach jazdy. Wyróżniamy zatem stały napęd 4×4 z centralnym mechanizmem różnicowym, napęd dołączany ręcznie i napęd automatyczny.  

Napęd stały

Stały napęd 4×4 z reguły stosowany jest we wszystkich samochodach terenowych i niekiedy w SUV-ach lub wybranych osobówkach. Istotą działania tego rodzaju napędu jest rozdzielenie momentu obrotowego na obydwie osie. Zastosowanie centralnego mechanizmu różnicowego, powoduje przekazanie mocy na wszystkie cztery koła. Rozdzielenie momentu obrotowego na obie osie po równo umożliwia napęd symetryczny. Niesymetryczny napęd z kolei przenosi moment obrotowy za pomocą międzyosiowego mechanizmu różnicowego lub sprzęgła wielopłytkowego pomiędzy osie w zależności od potrzeby, na koła trafia więc różna wartość momentu obrotowego. Umożliwia to dobranie trybu jazdy do panujących warunków. Stały napęd na 4 koła najlepiej sprawdza się w warunkach terenowych i w zmiennych warunkach drogowych.

Napęd dołączany ręcznie

Ręcznie dołączany napęd na cztery koła pozostaje w spoczynku do czasu ingerencji kierowcy. W standardowych warunkach w ruch wprawiana jest wyłącznie jedna oś. Załączenie napędu na koła drugiej osi następuje po wciśnięciu przez kierowcę odpowiedniego przycisku lub przesunięciu dźwigni. Moment obrotowy może być przekazywany na każde koło równomiernie lub umiejętnie rozdzielany pomiędzy koła. Należy pamiętać, że taki napęd można uruchamiać tylko w sytuacjach, które wymagają ustabilizowania toru jazdy, na przykład w terenie. Dołączenie ręcznego napędu 4×4 na gładkiej powierzchni powoduje zbyt duże naprężenia, które utrudniają skręcanie, a w najgorszym razie mogą doprowadzić do awarii całego układu.

Napęd dołączany automatycznie

Automatycznie dołączany napęd na cztery koła najczęściej stosowany jest w SUV-ach i crossoverach. Jest rozwiązaniem pośrednim pomiędzy stałym napędem 4×4, a napędem dołączanym ręcznie. Jego działanie opiera się na międzyosiowym wielopłytkowym sprzęgle, które współpracuje m.in. z czujnikiem prędkości kół czy czujnikiem skrętu. Napęd na cztery koła jest tu stale przenoszony na jedną oś i tylko w razie potrzeby automatycznie zostaje przekazywany na drugą oś. Centralny mechanizm różnicowy został tu zastąpiony wielopłytkowym sprzęgłem, sterowanym przez komputer. Zastosowana elektronika ściśle współpracuje z czujnikami ABS, powodując uruchomienie napędu tylnych kół. Napęd na 4 koła dołączany automatycznie uruchamia się bez działania kierowcy w sposób płynny i niemal dla niego niezauważalny.

Czy warto kupić auto z napędem na 4 koła?

Samochody z napędem na 4 koła są bardziej uniwersalne niż pojazdy z napędem jednoosiowym, ponieważ dają możliwość jazdy w trudnym terenie i zróżnicowanych warunkach pogodowych. Różne rodzaje napędu instalowane już nie tylko w samochodach terenowych, ale też autach z innymi typami nadwozia, dają klientowi rynku motoryzacyjnego możliwość zaspokojenia potrzeb niższego rzędu, związanych z dojazdami do pracy oraz potrzeb wyższego rzędu, a więc jazdy wyczynowej lub ekstremalnych podróży. Czy warto kupić auto z napędem na 4 koła? Zdecydowanie więcej argumentów przemawia na korzyść takiego zakupu.  

Zalety napędu 4×4

Zaletą napędu na 4 koła jest znaczące zwiększenie przyczepności. Przekłada się to na podniesienie bezpieczeństwa jazdy w trudnych warunkach atmosferycznych. Siła napędowa skierowana dodatkowo na tylne koła pozwala ustabilizować tor jazdy na śliskiej lub oblodzonej drodze, nierównym terenie, śniegu, błocie lub mokrych liściach.

Cena nabycia i koszty eksploatacji samochodu z napędem 4×4 są dość wysokie, ale należy to traktować jako inwestycję. Właściciele samochodów z napędem na cztery koła mogą dyktować wyższą cenę sprzedaży przy ewentualnym zbyciu pojazdu, niż za samochód z napędem wyłącznie na jedną oś. 

Wady napędu 4×4

Napęd na cztery koła bez względu na rodzaj generuje dodatkowe koszty serwisu oraz wyższe zużycie paliwa. Napęd na 4 koła uruchamiany manualnie nie załącza się samodzielnie. Dopóki kierowca go nie uruchomi nie będzie zwiększał spalania, a tym samym nie podnosi kosztów w przypadku jazdy po asfalcie. Okazuje się jednak dość drogi w naprawie i serwisowaniu. 

Napęd dołączany automatycznie jest najtańszy w produkcji, mniej skomplikowany i lżejszy niż stały napęd na cztery koła. Jest również najtańszy w naprawie i serwisowaniu. Chociaż świetnie radzi sobie na śliskich nawierzchniach, to raczej nie nadaje się do jazdy terenowej.

Najwyższych wydatków eksploatacyjnych wymaga stały napęd 4×4. Jest bardziej skomplikowany od innych stąd wyższe koszty jego napraw. Poza tym, większa masa pojazdu i ciągłe rozdzielanie mocy z silnika do przedniego i tylnego mechanizmu różnicowego i każdego koła powoduje większe spalanie.